De doofpot

DE DANS TUSSEN SERIEUS NEMEN EN ONTKENNEN 

~ Het collectieve Nee ~

Voor mijn studie psychosociale basiskennis zit ik achter mijn laptop en lees ik het hoofdstuk 'persoonlijkheid: Theorieën van de gehele persoon. Dit hoofdstuk behandelt de interactie tussen genetische factoren, omgevingsinvloeden en cognitieve vermogens in de ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en intelligentie. Hoewel de inhoud zeker interessant is, merk ik dat ik moeite heb om me te concentreren. Beperkte energie en moeite met focus zijn geen toevallige obstakels, maar rest-"schade" van jarenlang verdringen van herinneringen en chronische overbelasting. 

Opgegroeid in een KOPP-KOV-gezin en met seksueel misbruik als ingrijpende ervaringen, voel ik me op mijn 54ste nog steeds volop in ontwikkeling. Het pad van 'wond naar wonder' is inmiddels een vreugdevolle reis.  Dit alles begon jaren geleden, met een interne 'oerknal' die alles veranderde Die "oerknal", en het op de bodem van de put belanden, is het beste wat me ooit is overkomen - een keerpunt. Al voelde dat destijds niet zo.....

De Diepe Sporen van Seksueel Misbruik 

Terwijl ik door de module heen lees, dwaal ik door de woorden af naar de diepe sporen die seksueel misbruik in een mens kan achterlaten, ook in mij. 'Afweermechanismen', zoals ik ook weer in mijn lesboek lees, spelen een cruciale rol, zowel in hoe we als samenleving omgaan met "onthullingen" als in de persoonlijke ervaringen van slachtoffers. We wenden ons op collectief niveau af van pijnlijke waarheden, zoals Freud al beschreef. 

Seksueel misbruik laat dus diepe sporen na, en dat is inmiddels wel duidelijk geworden door de vele publieke onthullingen van de afgelopen jaren: misbruik in de kerk, #MeToo, commissie Hendriks, #TheVoice, in de sport, scouting, danswereld, en ga zo maar door. De lijst is eindeloos. Seksueel misbruik is zichtbaar, maar vooral on-zichtbaar, verweven in onze samenleving. Elke onthulling brengt schrik, soms ontkenning, steunbetuigingen of bagatellisering. "Casussen" vervagen na verloop van tijd totdat er weer een nieuwe onthulling is die onze maatschappij opschrikt. Sommige vormen en gevolgen van seksueel geweld komen hierdoor zelden tot nooit aan de oppervlakte, en werkelijke heling, jezelf weer als heel ervaren precies zoals je ten diepste bent, is voor sommigen bijna ondenkbaar, en dat kan meerdere oorzaken hebben.

Het Collectieve Nee 

Eentje daarvan is dat we collectief verslaafd zijn aan ontkenning, één van de afweermechanismen die Freud als scherp waarnemer van menselijk gedrag veronderstelde. Zo proberen we de pijnlijke waarheid te verdringen. Dit 'collectieve Nee' woont niet alleen in onze maatschappij, maar ook in onszelf. We zien niet wat we niet willen zien, horen niet wat we niet willen horen, en erkennen niet wat we niet willen erkennen. Dat gaat ook veel verder dan seksueel misbruik: verslaving is verweven in alle lagen van onze maatschappij en dan ook ten diepste verbonden met pijn, schuld en schaamte. Peter John Schouten, grondlegger van de traumaseksuologie, heeft dit fenomeen rondom specifiek seksueel misbruik treffend omschreven als het 'Collectieve Nee'.

Onze ontkenning richt zich zowel naar binnen – op onze eigen emoties en ervaringen die bedekt moeten worden met verdoven, drank, drugs, werk, relaties, social media, pijn, sporten, seks....... . Maar ook naar buiten – het verhinderen om de maatschappij en de wereld werkelijk te veranderen. Omdat we ons niet werkelijk durven te verbinden met de diepgewortelde collectieve pijn, schuld en schaamte. 

Professionele Distantie vs Nabijheid  

Wat is er gebeurt na de onthullingen van de slachtoffers die in het nieuws zijn geweest? Of die ene collega op het werk, een studiegenoot, de kinderen op het kinderdagverblijf, je buurman of buurvrouw, je oom, je tante, je broer, je nicht die zijn of haar verhaal onthulde? Herstel is niet zo eenvoudig als de wachtlijst bij de GGZ afwachten en aansluitend sessies EMDR en therapie volgen. De wetenschappelijke benaderingen, die veelal evidence-based zijn, zijn absoluut waardevol, maar ze vangen daarnaast ook lang niet altijd de volledige realiteit van het herstel. Wat vaak mist, is ruimte voor maatwerk, tijd en voor een meer persoonlijke benadering die de complexiteit van trauma en de individuele ervaringen van slachtoffers erkent en begeleiders die werkelijk nabij durven en kunnen zijn, ook als het gruwelijk wordt. 

Professionele distantie, dat is je wél inleven, maar niet té veel, "zodat je het niet mee naar huis neemt" want dat is ongepast.  Dat zou therapeuten in staat stellen objectief te blijven. Maar het is juist in die nabijheid, het échte luisteren en het kunnen bieden van een veilige ruimte die herstel mogelijk maakt. En ja, ik heb soms s'avonds even behoefte om netjes geanonimiseerd, de dag nog even met iemand na te bespreken. 

De Waarde van Complementaire Zorg in Herstel 

Naast ellelange wachttijden en beperkte toegang tot passende zorg, speelt ook een financieel aspect voor velen een (grote) rol. Waar GGZ-behandelingen vaak volledig vergoed worden, is er minder financiële ruimte voor complementaire en holistische zorg. Juist díe zorg blijkt voor velen in een tweede of derde fase van herstel, van onschatbare waarde en wordt als uiterst helend en herstellend ervaren. Hierin is veel aandacht voor het werkelijk onder ogen komen van (de schade van) misbruik, zowel persoonlijk als collectief en educatief. Dit is een belangrijke sleutel tot blijvende verandering.

Herstel is een Lang Proces 

In mijn werk als therapeut zie ik de afweermechanismen die ik zelf zo goed ken en op de diepe lagen doorgewerkt heb terug bij cliënten. Het is voor ons mensen  zeker niet altijd makkelijk om deze te doorbreken, zeker als het door traumaresponse wordt bemoeilijkt met innerlijke verdeeldheid zoals DIS/AGDS. Het vraagt om een lange adem. De kracht van herstel komt pas wanneer we de pijn niet langer (willen) ontlopen, maar werkelijk onder ogen durven zien. Soms betrap ik mezelf er ook nog even op, niets menselijks is mij vreemd... En wat ik inmiddels ook weet, is dat zo'n ervaring, bijvoorbeeld een trigger, iets "onthult". Triggers zijn helpend en uiteindelijk niet iets waar je ver weg van wilt blijven maar naar toe wil gaan en mee wilt leren werken! Het wijst ons op de plekken die om heling en mildheid vragen en waar liefdevolle nabijheid van ons Zelf, maar dus óók van anderen, broodnodig is. Contact met die anderen die een poosje met je meelopen op dat pad van heling is dan ook van grote waarde in bijvoorbeeld de vorm van contactgroepen met gelijkgestemden. 

De Sleutel tot Herstel 

Wat ik in de afgelopen 20 jaar geleerd heb, is dat afweermechanismen ons vasthouden in ontkenning en geen heling brengen,  tijd heelt niet alle wonden. De sleutel tot herstel ligt in het onder ogen zien van wat ons overkomen is. Heling komt niet door voorbij de pijn te gaan of simpelweg los te laten, maar door het verleden te erkennen, onszelf te vergeven hoe we er mee om gegaan zijn omdat we simpelweg geen andere keuze hadden. Het is wat het is.... Dat waar we niet willen kijken, is daarnaast ook een deel van ons dat niet gewist kan worden, nooit...maar wél geheeld of "genezen". Werkelijke kracht komt wanneer we de pijn niet ontlopen, maar haar toelaten.

Herstel is geen bypass voorbij de pijn, maar dwars dóór die pijn heen. Het is het proces van de pijn onder ogen zien en ruimte geven om te helen. Het vol aangaan van dit proces, met alle emoties die erbij horen. Zo kan zingeving ontstaan. 

Jouw Eigen Afweermechanismen Herkennen 

Misschien herken jij in bovenstaande wel je eigen afweermechanisme.  Herken jij precies dat waardoor je eindeloos op die eigen rotonde blijft rijden. Weet dan dat dit geen zwakte of hopeloosheid is, het is onderdeel van het herstel en vraagt om geduld, vertrouwen, vergeving, liefde en een beetje bereidheid.  Het vraagt om heling en nabijheid van mensen die niet wegkijken, ook niet als het gruwelijk is... want dat is het. Onderdeel van herstel is dan ook leren mensen toe te laten, leren voelen, en zélf leren blijven zodat anderen ook werkelijk bij je kunnen en mógen blijven. Dat is de kracht van echte genezing. Jezelf herinneren dat je diep van binnen heel bent, en altijd heel bent geweest, dwars door alle lagen van trauma en ontkenning heen. 

Veilige Ruimte voor Herstel 

In mijn praktijk bied ik je een veilige, warme ruimte om je verhaal te delen, zonder oordeel, zonder tijdsdruk. Ruimte om verwondering en nieuwe betekenis te vinden voor wat je is overkomen, met de juiste balans van professionaliteit, compassie en nabijheid.
Zowel in mijn praktijk als thuis staat al jaren een zogenaamde doofpot - een antieke emaille "pot  waar vroeger nog niet volledig verbrande kolen luchtdicht werden afgesloten zodat het vuur gedoofd werd, en de kolen hergebruikt konden worden. Deze doofpot is een tastbaar symbool wat staat voor alles wat onuitgesproken blijft, verstopt in de schaduw van schaamte, angst of onmacht. Tijdens de contactgroepen vertel ik over deze doofpot en het bijbehorende gezegde: "iets in de doofpot stoppen," wat feitelijk voor het collectieve nee staat, de ontkenning. De deksel mag nooit meer op die pot. Hij blijft open, als een stille getuige van dat wat ooit verborgen moest worden en nu liefdevol aangekeken mag worden, zodat het geheeld kan worden. 

Van Collectief Nee, Naar Innerlijk JA!

De doofpot doet dienst als bloemenvaas. De spreekwoordelijke doofpot, waarin van oudsher geheimen en pijn werden opgeborgen, biedt ruimte voor groei en nieuwe betekenis. Het is een prachtige metafoor voor de kracht van anders leren kijken en anders leren zien. Iets wat ooit zwaar en donker was, kan – met een helende blik – een nieuwe betekenis krijgen. Het laat de veerkracht zien hoe we als mens kunnen transformeren wat ons heeft gevormd, hoe we schoonheid kunnen vinden in dat wat ooit lelijk leek. Het pad van wond naar wonder. De doofpot is geen plek meer waar dingen uitgedoofd worden. In plaats daarvan herinnert hij ons eraan dat we altijd de keuze hebben om anders te kijken, om opnieuw betekenis te geven, om deuren te openen en deksels van potten te halen. In dat proces ontstaat ruimte voor heling en verwondering. De doofpot stond ooit symbool voor zwijgen, maar is nu de start van groei en transformatie, van ons innerlijk "ja! 

Ben jij klaar om jouw verhaal uit de doofpot te halen? Stuur me gerust een bericht om te onderzoeken wat ik voor jou kan betekenen. 

Je bent zo welkom! 

Afbeelding; Danielle van den Brink-Visser